Een gesprek met apotheker Fauzia Chitanie over de coronacrisis

Fauzia Chitanie beherend apotheker van Apotheek den Bonsen Hoek. Daarnaast is Fauzia Chitanie onderzoeker en promovendus in de ziekenhuisapotheek van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam.

Apotheek den Bonsen Hoek is een onderdeel van het cluster van apotheken waartoe ook Apotheek de Struytse Hoeck, Apotheek Helius Medisch Centrum en het servicepunt Zorg inn behoren. In totaal zijn bij deze apotheken een kleine 80 mensen werkzaam, waarvan 6 apothekers en 4 apothekers in opleiding. Deze groep zet zich van maandag tot en met zondag in om farmaceutische zorg aan de inwoners van Hellevoetsluis te leveren.

Fauzia: "Covid-19 verspreidt zich rap over de hele wereld sinds de uitbraak in China. Voor we er echt erg in hadden werden ook wij als apotheek hiermee geconfronteerd. Voor apotheek den Bonsen Hoek gaat de eerstelijns gezondheidszorg onder alle omstandigheden door. Maar wel met extra voorzorgsmaatregelen. Juist de apotheek heeft veel te maken met kwetsbare patiënten die afhankelijk zijn van farmaceutische zorg."

Sinds de uitbraak van het coronavirus in Nederland is er sprake van hamstergedrag bij de supermarkten. Hebben de apotheken daar ook last van?
"Een pandemische uitbraak als deze brengt veel onzekerheid met zich mee. Dit heeft een impact op zowel de persoonlijke als de professionele sfeer. Hoewel wij benadrukken dat wij als apotheken er alles aan blijven doen om de levering van medicijnen te borgen en te continueren, willen mensen het zekere voor het onzekere nemen en hebben de neiging medicatie in te slaan. Veel mensen nemen voorzorgsmaatregelen voor het geval dat medicijnen schaars worden. Dit geldt overigens niet alleen voor recept plichtige middelen maar ook voor zelfmedicatie zoals paracetamol, neusspray en hoestdrank. Daarnaast zien we ook dat mensen meer dan normaal randmiddelen aanschaffen zoals thermometers."

Welke maatregelen nemen jullie om klanten, patiënten en medewerkers te beschermen?
"In hoog tempo worden wij geconfronteerd met adviezen van het RIVM, de GGD en de beroepsorganisaties. In korte tijd moesten wij anticiperen op de "nieuwe" maatregelen. Voor de veiligheid van patiënt en personeel hebben wij op de balies spatschermen geplaatst, op de vloer indicaties aangebracht om 1,5 afstand te houden, een deurbeleid ingevoerd, diverse extra hygiëne maatregelen en extra communicatie naar patiënt en personeel. Om ervoor te zorgen dat patiënten zo min mogelijk naar buiten hoeven voor geneesmiddelen zijn wij al direct na de aankondiging van de overheid overgegaan op 99% bezorgen. Goede afspraken met vooral de voorschrijvers zijn in deze tijden van belang. De meeste recepten ontvangen wij elektronisch en de huisartsen melden aan hun patiënten dat het recept automatisch bezorgd wordt. Op deze manier verlagen wij gezamenlijk het risico voor zowel de kwetsbare patiënten in Hellevoetsluis als voor het personeel die we in deze situatie extra hard nodig hebben met z'n allen."

Kunnen de apotheken de drukte nog aan? Is er veel uitval van zieke medewerkers?
"Ook bij de apotheek geldt de regel natuurlijk dat als je koorts hebt dat je niet naar je werk mag. Regelmatig komt de apotheker als meest laagdrempelige zorgverlener uit de bus. Nu met COVID-19 hebben wij dat meer dan ooit gemerkt. Mensen zijn ongerust en dat hebben wij al snel gemerkt. De eerste dagen stroomden de vragen aan de balie binnen en al snel stond de telefoon roodgloeiend. Hier bovenop kwamen de toegenomen vraag aan zowel zelfzorgmedicatie als recept plichtige medicatie en dan ook nog 99% bezorgen en onze patiënten daarover informeren. Zie dat maar in 24 uur voor elkaar te krijgen. Van stel op sprong moesten we reorganiseren. De situatie was nieuw voor ons en heeft enorm veel flexibiliteit van ons team gevraagd. Onze werktijden waren niet meer de openingstijden, maar werden opgerekt van 8 tot 18 uur naar 6 tot 23 uur. We moesten in shiften gaan werken om het werk weg te krijgen. We zijn van één telefoniste naar vier telefonistes gegaan, een hulplijn voor zelfzorggeneesmiddelen en dan helaas hebben ook wij te maken gekregen met uitval van zieke collega's. Hierdoor heeft een groot aantal leden van het team flink wat overuren moeten maken. Ik kan niet anders dan dankbaar dat wij zo een hecht team hebben en dat wij ons met elkaar hebben ingezet om dat te doen wat van ons gevraagd wordt in deze tijd. De ene keer feilloos en de andere keer hebben we echt wel chaotische momenten. Op die momenten ben ik dankbaar dat wij zulke begripvolle en meewerkende patiënten hebben. Het Corona tijdperk maakt dat je het van dag tot dag moet bekijken, want net als je denkt dat je weet hoe het moet, moet het toch weer anders. "

Jullie bezorgen aan huis, ook drogisterij artikelen. Heeft dit een vlucht genomen? Of komen mensen toch nog liever zelf naar de apotheek.
"Juist om ervoor te zorgen dat mensen zo min mogelijk naar de apotheek komen hebben we extra telefoonlijnen (0181 330 189), whatsapp (06 587 919 41) en een extra emailadres in het leven geroepen. Hier wordt in toenemende mate gebruik van gemaakt."

Is er voldoende voorraad aan zelfhulpmiddelen zoals paracetamol of vitamine C?
"Er is zeker meer dan voldoende voorraad zelfhulpmiddelen. Zowel paracetamol, vitamine C en de andere veel gebruikte middelen bij verkoudheid zijn ruim op voorraad."

Is het zinvol nu extra vitaminen te slikken zoals vitamine C of mulitvitamine.
"Ik denk dat het nog altijd beter is om een gezonde levensstijl na te streven, met gevarieerde voeding, weinig stress, voldoende beweging en genoeg slaap. De welbekende ingrediënten voor een sterke weerstand. Een multivitamine of vitamine C slikken is niet verkeerd, maar kan meer gezien worden als een steuntje in de rug."

Is er een maximum ingesteld op het aantal producten dat een klanten met meenemen?
"Er is voldoende, maar aangezien mensen in deze tijden in paniek raken en wij ervoor willen zorgen dat iedereen te allen tijde kan beschikken over benodigde middelen stellen wij daar waar nodig een maximum in. Men moet hierbij denken aan een maximum van drie doosjes paracetamol per cliënt."

Is er vraag naar zelftesten voor het coronavirus?
"Er is zeker enorm veel vraag naar zelftesten voor het coronavirus. Er zijn ook genoeg aanbieders. Maar in een tijd van onzekerheid vinden wij het ethisch onverantwoord om dergelijke testen aan te bieden. Je wil niet dat cliënten een vals positieve of vals negatieve uitslag krijgen."

Er zou een tekort zijn aan bepaalde medicijnen zoals antibiotica, rustgevende medicijnen en luchtwegverwijders. Hoe zal dit worden ondervangen?
"Vooralsnog hebben wij hier niets van gemerkt. Wij werken hard aan continuering van de farmaceutische patiëntenzorg, wat betekent dat wij de voorraden, nazendingen scherp monitoren. En daar waar tekorten kunnen ontstaan snel naar alternatieven op zoek gaan of de verstrekkingen zodanig aanpassen en verdelen dat wij voor allen de beschikbaarheid borgen."

Iedereen moet veelvuldig zijn handen wassen. Nu hoorde ik het RIVM melden dat handgel alleen niet zinvol is alleen na het handen wassen. Kunt u zich daar in vinden?
"Ik kan mij volledig vinden in hetgeen RIVM meldt. Wij volgen volledig het RIVM beleid en benadrukken ook intern dat veelvuldig handen wassen volgens het "handenwas" protocol wordt aangegeven ( https://www.rivm.nl/documenten/lchv/instructies-handen-wassen ) veelvuldig dient te geschieden."

Van al dat handen wassen krijg je erg droge handen. Nog een tip om dat tegen te gaan?
"Hahaha, de apotheker weet raad: "een crème uit de apotheek natuurlijk." Veelvuldig handen wassen met zeep maakt dat je de natuurlijke huidvetten ook oplost en regelmatig wegwast. Het duurt meestal even voordat de huid deze weer aanmaakt en daarvan herstelt. In het Corona tijdperk is het in feite zo dat de huid daar minder kans toe krijgt. Met het afnemen van de natuurlijke barrière functie in de huid van de handen, kan het vocht eerder verdampen, met als resultaat droge handen. Regelmatig de handen insmeren en invetten zorgt ervoor dat de handen minder snel uitdrogen. Indien dat onmogelijk is, zouden handschoenen een optie zijn."

Heeft u nog raad voor mensen met een aandoening aan de luchtwegen zoals astma.
"In feite geldt voor alle risicogroepen hetzelfde, geen risico nemen en het contact zoveel mogelijk mijden. Voor iedereen geldt dat RIVM richtlijnen strikt opgevolgd moeten worden."

Wat kunnen mensen het beste zelf doen om hun gezondheid in de gaten te houden?
"We worden dagelijks goed voorgelicht door de mensen die zich ondertussen specialist op het gebied van COVID-19 hebben gemaakt. In feite hebben we met z'n allen de plicht om onszelf goed te blijven voorlichten in het belang van onszelf en onze omgeving. Daarnaast is het goed om alert te zijn op de symptomen die beschreven worden op de website van het RIVM, thuisarts.nl en apotheek.nl. En verder nu nog meer dan voorheen een gezonde levensstijl nastreven."

Veel mensen maken zich zorgen. Heeft u nog een goede raad? Of een tip?
"Iedereen kent voorspoedige periodes en periodes die tegenzitten. Op persoonlijk vlak heb ook ik die gekend. Mijn leermeester zei dan regelmatig: "Angst is een slechte raadgever, denk na, wees creatief en zoek oplossingen." In Nederland, maar ook in Hellevoetsluis zijn wij creatief en worden er veel initiatieven genomen om deze ongeëvenaarde tijd door te komen. In de apotheek ontvingen wij taart, bloemen, chocolade om ons een hart onder de riem te steken. Op momenten dat wij er even doorheen zaten kwam helpende handen uit onverwachte hoeken aanzetten van familie en vrienden tot aan de collega's van Fysio Waasdorp en ondersteunend tekenbureau GCE cad-service om met name de medicijnen thuis te bezorgen. Wij komen veel aan huis en zien hoe schrijnend de situatie soms kan zijn. Eenzame ouderen zonder nabije familie, niemand die even een boodschapje kan doen of bij een griepje een soepje maakt. Die kleine dingen die het verschil kunnen maken. En dan ben ik ook weer zo trots om hier te vertellen dat er collega's bij ons rondlopen, die dit soort situaties signaleren en op persoonlijke titel een ontbijtje of een soepje op de stoep bij deze mensen plaatst."

"Ik besluit en citeer onze Koning Willem-Alexander die zijn toespraak eindigde met de woorden 'let een beetje op elkaar, ik reken op u'."