Stemt u ook hetzelfde als uw netwerk?

Sociale wetenschappers van de Universiteit Leiden hebben het stemgedrag van mensen bestudeerd. Belangrijke thema’s voor de aanstaande verkiezingen zijn volgens de peilingen: bestaanszekerheid, gezondheidszorg, immigratie en asiel, woningmarkt, klimaat en duurzaamheid. Maar neemt u dit alles mee bij uw stemkeuze?

Denken en voelen staan niet los van elkaar. Dus je stemt niet vanuit je onderbuik, maar ook niet volledig beredeneerd. We lijken steeds vaker te wisselen van partijvoorkeur. Komt dit door ons korte termijn denken, of door de opkomst van nieuwe politici? Door bijvoorbeeld televisieoptredens die ons stemgedrag beïnvloeden? We weten dat wanneer een politicus bepaalde emoties toont, dat invloed heeft op het stemgedrag. Toont deze boosheid, hoop, trots of teleurgesteld? Dit bepaalt mede uw keuze. 

Partijprogramma, kieswijzer
Wie heeft nauwkeurige en volledige informatie over alle keuzes die er zijn, kan deze informatie afwegen en vervolgens rationeel een optie kiezen het beste is? We denken dat we kiezen op basis van een partijprogramma - kieswijzer en kieskompas suggereren dat - maar eigenlijk gaat er veel meer aan vooraf eer wij een keuze maken. We hebben op de één of andere manier al een bepaalde sympathie opgebouwd voor een persoon, we hebben al een diepgeworteld standpunt (van huis uit meegekregen?) over een onderwerp. En dan zijn er nog de mediacampagnes en persoonlijke netwerken (niet te vergeten social media) die allemaal meetellen in het proces dat ervoor zorgt op wie we uiteindelijk gaan stemmen. Deftig gezegd – met dank aan Elina Zorina, promovendus Politieke Wetenschappen – ‘Je kiest dus op een moment in de tijd op basis van je langdurige sympathie, bijgestuurd door de factoren van het moment.’  Eigenlijk mixen we in een soort trechter allerlei factoren, sympathieën, lange en korte termijn ontwikkelingen en daaruit filteren we dan een uiteindelijke stemkeuze.

Peilingen
Dan zijn er nog de peilingen. Reeds maanden tevoren worden we ‘opgewarmd’ door instanties die voorspellingen doen over een mogelijke uitslag van de verkiezingen. Op dit moment wordt gesproken over een strijd tussen VVD, NSC, PvdA/GroenLinks en BBB. Hier komt ons kuddegedrag om de hoek kijken,, wat op zichzelf de kans groter maakt dat de voorspellingen uitkomen. Er is de hoop, de belofte dat straks alles anders en beter zal zijn. Als we terug gaan in de tijd, tot ver in de vorige eeuw, dan zien we echter dat de grootste partijen meestal samen gaan regeren. En tijdens de formatie veel water bij de wijn doen voor wat betreft gedane beloftes.

Kuddegedrag
Een grote factor bij de stemkeuze is een karaktertrek die we allemaal wel kennen: kuddegedrag. Herinnert u zich nog wat er gebeurde bij de start van de coronaperiode: heel veel mensen gingen opeens toiletpapier hamsteren. Mede veroorzaakt door het kenmerk van mensen om zich onbewust aan te passen, zich aan te sluiten bij de groep. Ook onbewust doen we dit soort dingen: als je gesprekspartner zijn ene been over het andere slaat, is de kans groot dat jij dat ook doet. Zonder dat je het door hebt. Eigenlijk is dit de oorzaak van kuddegedrag. Kuddegedrag is eigenlijk een vorm van bij de groep blijven. Als je een compleet andere beslissing neemt dan de groep, is er kans dat je uit de groep verstoten wordt. Daarom passen mensen zich liever aan. Wij denken dat we geen kuddedieren zijn. We denken sterk en krachtig te zijn, denken dat we onafhankelijk zijn. In de praktijk blijkt dat we veel zwakker zijn en dat we veel bei¨nvloedbaarder dan we denkenZo komen we bij ons verkiezingsgedrag. Als een kudde lijken we voor een winnaar te kiezen. De meeste kiezers zijn te slecht gei¨nformeerd om weloverwogen te stemmen. Zo komt het dus ook dat veel kiezers kijken naar wat anderen stemmen, wat het beste is om te doen. In 2021 bracht bijna 75% van de kiesgerechtigden in Hellevoetsluis een stem uit. Ruim 25% van de stemmen ging naar de VVD, ruim 16% naar de PVV, iets meer dan 10% naar D’66 en ruim 9% FvD. Hoe zal de stemming op 22 november aanstaande uitpakken?