Dijken op getijdenzand: veel sterker dan gedacht

Dijken waarvan de ondergrond is opgebouwd uit getijdenzand (zand afgezet in een getijdengebied) bieden meer weerstand tegen ‘piping’ dan dijken op rivierzandafzettingen. Dat is de uitkomst van een grootschalig innovatief onderzoeksproject dat werd gehouden in de Hedwigepolder in Zeeland. Dankzij dit project wordt minimaal 160 miljoen euro bespaard, hebben omwonenden minder overlast van dijkversterkingsprojecten en wordt het milieu minder belast. Het project is uitgevoerd in nauwe samenwerking tussen waterschap Hollandse Delta, het Hoogwaterbeschermingsprogramma, Fugro en Deltares.

Piping: kanaaltjes onder een dijk
Regelmatig worden dijken in Nederland afgekeurd op piping. Piping is een ongewenste vorming van kanaaltjes onder de dijk. Het water in deze kanaaltjes neemt zandkorrels mee en beïnvloedt dan de stabiliteit van de dijk. Als het gaat om kleine hoeveelheden zand is dat geen groot probleem. Maar een grotere waterstroom die zand meevoert, kan een dijk ernstig verzwakken of zelfs doen instorten waardoor een overstroming plaatsvindt. Doordat getijdenzand veel minder doorlatend is dan rivierzand en veel meer kleideeltjes en kleilaagjes bevat, belemmert dit de stroming van het water en daardoor komen zandkorrels minder snel in beweging dan bij rivierzand.

Uitkomsten rekenmodel
Voor het onderzoeksproject in de Hedwigepolder werd bij de beoordeling van de sterkte van een dijk tegen piping gebruik gemaakt van een rekenmodel gebaseerd op rivierzand zonder kleideeltjes. Het Hedwigeproject, met als sluitstuk de pipingproeven in de Hedwigepolder, heeft aangetoond dat getijdenzand minimaal 40% sterker is. De opgedane kennis en inzichten uit deze proef kunnen worden gebruikt voor de beoordeling en versterking van dijken in heel Nederland, maar ook in andere landen in gebieden met vergelijkbare afzettingen, zoals in België, Duitsland en de Mississippi-delta. Een grote besparing is te verwachten bij waterschap Hollandse Delta omdat er in het beheergebied, ten opzichte van andere waterschappen, veel getijdenafzettingen met piping voorkomt.

 Jan Bonjer, dijkgraaf waterschap Hollandse Delta: ‘Ik ben er trots op dat we als waterschap een bijdrage hebben geleverd aan deze landelijke innovatieve proef. Het is goed voor de verdere ontwikkeling van waterveiligheid, nu en in de toekomst. We hebben laten zien dat we dit soort innovatieve projecten succesvol samen kunnen organiseren.’

 Over het project
Het innovatieproject heeft ongeveer 5 miljoen euro gekost. De kostenbesparing is minimaal 160 miljoen euro, omdat veel dijken minder of niet versterkt hoeven te worden als de nieuwe inzichten worden meegenomen. Op het ‘Dijkversterkingsproject Geervliet – Hekelingen’ van waterschap Hollandse Delta vervalt de opgave van 8,2 kilometer dijk volledig. Over circa 92 kilometer zijn minder ingrijpende maatregelen nodig.

De grootschalige pipingproef is uitgevoerd in de Hedwigepolder binnen het Living Lab Hedwige-Prosperpolder. Het project geeft concrete aanbevelingen voor hoe de extra sterkte van getijdenzand meegenomen kan worden in de praktijk. Het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW) heeft de voorgestelde aanpak beoordeeld en adviseert deze toe te passen. Het ENW is een netwerk van ongeveer zeventig experts op het gebied van waterveiligheid.